Cần tháo gỡ khó khăn cho công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả qua lĩnh vực chuyển phát nhanh quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh

Lợi dụng dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế để buôn lậu

Theo báo cáo của Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh TP. Hồ Chí Minh được biết, mặc dù bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh Covid-19 dẫn đến hoạt động thương mại quốc tế bị ảnh hưởng nghiêm trọng, tuy nhiên, năm 2021 kim ngạch xuất nhập khẩu qua lĩnh vực chuyển phát nhanh quốc tế của đơn vị này vẫn tăng. Cụ thể: Tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu năm 2021 đạt 1.076,83 triệu USD, trong đó kim ngạch nhập khẩu đạt 862,2 triệu USD, tăng 53,84% so với cùng kỳ năm 2020 với tổng số 1.497 tờ khai. Tổng số thuế nộp NSNN đạt 1.322 tỷ đồng, tăng 8,1% so với cùng kỳ (tương ứng 99 tỷ đồng).

Người mở tờ khai hải quan tại Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh TP. HCM chủ yếu là các doanh nghiệp chuyển phát nhanh và doanh nghiệp bưu chính đối với loại hình mậu dịch; cá nhân đối với loại hình phi mậu dịch. Hàng hóa làm thủ tục tại đây có đặc thù là nhỏ lẻ, hàng hóa trị giá cao, hàng hóa nhập khẩu có điều kiện, hàng hóa có rủi ro cao về gian lận, giả mạo xuất xứ để lẩn tránh các biện pháp phòng về thương mại…  

Xuất phát từ tính đặc thù nêu trên, một số đối tượng đã lợi dụng loại hình này để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới ngày càng có chiều hướng gia tăng. Đặc biệt là các loại ma túy.  

Năm 2021 qua công tác quản lý rủi ro, lực lượng hải quan chuyển phát nhanh TP. Hồ Chí Minh xác định tuyến chuyển phát nhanh quốc tế là một trong những địa bàn có nguy cơ cao mà các đối tượng buôn bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy lợi dụng để hoạt động phạm tội. Do vậy, lực lượng hải quan chuyển phát nhanh thành phố đã tập trung lực lượng, sử dụng các biện pháp nghiệp vụ để kiểm soát ma túy trong tất cả các khâu làm thủ tục hải quan, xác định các tuyến trọng điểm, nhóm mặt hàng có rủi ro cao về chính sách mặt hàng, hàng hóa phi mậu dịch qua dịch vụ chuyển phát nhanh; hàng xuất khẩu, nhậu khẩu có điều kiện…

Theo đó, Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh (Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh) đã trực tiếp phát hiện và bắt giữ 42 vụ vận chuyển trái phép ma tuý các loại trong năm 2021. Đặc biệt trong thời gian thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 về thực hiện các biện pháp cấp bách phòng, chống dịch COVID-19 của Thủ tướng Chính phủ, Chi cục đã phát hiện, bắt giữ 10 vụ vận chuyển trái phép chất ma túy các loại được gửi từ các nước Đức, Pháp, Mỹ, HongKong, Canada… về Việt Nam.

Ngoài ra, Chi cục còn phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện, bắt giữ nhiều vụ vi phạm pháp luật khác như vận chuyển trái phép thuốc tân dược hỗ trợ điều trị bệnh Covid-19; điện thoại Iphone 13 mới 100% được vận chuyển dưới dạng quà biếu, quà tặng.

Với thủ đoạn rất tinh vi như đối tượng dát mỏng chất ma túy, ép vào giấy bạc giấu trong vách thùng carton; ngụy trang trong các hộp sữa 2 đáy, gói trà, café, sáp thơm được khai báo dưới dạng quà biếu, quà tặng nhằm trốn tránh sự kiểm soát của lực lượng chức năng.

Trong những tháng đầu năm 2022, Chi cục phối hợp với lực lượng chức năng thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu, TCHQ phát hiện bắt giữ một số vụ vi phạm pháp luật về hải quan trong đó có vụ vận chuyển trái phép 1,6 kg ma túy tổng hợp của một đối tượng người nước ngoài. Vụ việc đã được giao cho lực lượng công an thành phố tiếp tục xử lý, giải quyết theo thẩm quyền.

Khó khăn trong khâu xử lý

Trong quá trình thực hiện công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả thông qua hoạt động kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan thuộc lĩnh vực chuyển phát nhanh, Chi cục Hải quan chuyển phát nhanh TP. HCM cũng gặp phải một số khó khăn vướng mắc đó là: quy định của pháp luật về thủ tục hải quan đối với thư, gói, kiện hàng xuất khẩu, nhập khẩu gửi qua mạng bưu chính được cung ứng bới doanh nghiệp được chỉ định. Theo đó, các doanh nghiệp được chỉ định thay chủ hàng làm thủ tục hải quan, nên trong trường hợp phát hiện có vi phạm pháp luật không thể xác định được chủ sở hữu của hàng hóa để xử lý. Điều này gây rất nhiều khó khăn cho công tác xử lý.

Trên thực tế quá trình xử lý các vụ việc vận chuyển trái phép chất ma túy được phát hiện qua đường bưu chính phần lớn không bắt được đối tượng có liên quan do thông tin người nhận hàng không rõ ràng. Mặt khác pháp luật không quy định bắt buộc khách hàng phải xuất trình giấy tờ tùy thân khi gửi hàng hóa qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh, nên công tác xác minh, điều tra của lực lượng hải quan khi phát hiện vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật gặp nhiều khó khăn bởi đối tượng sử dụng các thông tin, giấy tờ tùy thân giả mạo.

Biện pháp tháo gỡ   

Để góp phần giải quyết những khó khăn vướng mắc trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới trong lĩnh vực chuyển phát nhanh quốc tế, các cơ quan quản lý nhà nước cần quan tâm đến một số vấn đề sau:

Cần sớm xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia số để quản lý thông tin cá nhân đối với công dân; cơ sở dữ liệu quốc gia về ma túy, tiền chất ma túy, chất gây nghiện, đồng thời có sự kết nối liên thông hệ thống trao đổi thông tin trực tuyến trên cổng thông tin một cửa quốc gia để các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền cập nhật, theo dõi, tham chiếu khi cần thiết.

Các cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền sớm tham mưu Chính phủ ban hành các quy định về quản lý hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu qua giao dịch thương mại điện tử để việc quản lý nhà nước về hải quan bắt kịp với tình hình thực tiễn.

Rà soát, kịp thời sửa đổi, bổ sung các quy định về thủ tục hải quan đối với thư, gói, kiện hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu gửi qua dịch vụ bưu chính của doanh nghiệp được chỉ định và quy định thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh gửi qua dịch vụ chuyển phát nhanh quốc tế cho phù hợp với điều kiện thực tế trong lĩnh vực thương mại.