Còn nhiều bất cập trong xử phạt với hành vi vận chuyển hàng giả, hàng cấm qua đường bưu chính

Gia tăng kinh doanh hàng cấm, hàng lậu qua đường bưu chính

Ngày 22/5/2020, Đội Cảnh sát Kinh tế Công an quận Thanh Khê (TP. Đà Nẵng) đã bắt giữ lô hàng giày ADIDAS nhập khẩu không có hóa đơn chứng từ, được gửi theo đường chuyển phát từ Hà Nội vào Đà Nẵng.

Theo Công ty chuyển phát nhanh, trước đó, có một cá nhân đến chi nhánh Hà Nội gửi 7 thùng hàng, yêu cầu chuyển đến Kiệt 65 Hàm Nghi, quận Thanh Khê (TP. Đà Nẵng) và liên hệ theo số điện thoại được cung cấp để giao hàng cho người nhận.

Chiều 21/5, khi nhân viên của công ty đưa hàng tới địa điểm trên thì lực lượng Cảnh sát Kinh tế Công an quận Thanh Khê đã tiến hành kiểm tra, xác định lô hành không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ. Lúc này, số điện thoại của người nhận hàng cũng tắt, không liên lạc được. Lô hàng đã bị cơ quan công an niêm phong, tạm giữ để xử lý theo quy định.

Ngày 7/7, cơ quan chức năng cũng phát hiện kho hàng lậu 10.000m2 tại Lào Cai. Theo thông tin ban đầu, cơ sở này livestream bán được vài chục nghìn đơn hàng mỗi tháng, doanh thu hàng chục tỷ đồng/tháng. Hình thức vận chuyển cho khách cũng là chuyển phát nhanh.

Mới đây, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) đã phát hiện cơ sở dịch vụ bưu chính Thuận Phong vận chuyển hàng lậu với quy mô lớn. Cơ sở nằm trong khuôn viên cảng ICD Mỹ Đình, Nam Từ Liêm, Hà Nội.

Tại đây, đoàn kiểm tra phát hiện hơn 100.000 sản phẩm gồm chăn ga, quần áo, mỹ phẩm, đồ gia dụng các loại có dấu hiệu giả sở hữu trí tuệ, giả xuất xứ và các vi phạm khác. Số hàng hóa này được đóng trong các thùng các-tông, bao tải, túi ni lông, bên ngoài có dán các thông tin về chủ hàng, đang tập kết tại cơ sở dịch vụ bưu chính Thuận Phong để chuẩn bị chuyển phát.

Những ví dụ trên cho thấy những rủi ro đối với các doanh nghiệp chuyển phát khi có những cá nhân, doanh nghiệp làm ăn không chân chính, lợi dụng con đường chuyển phát để đưa hàng lậu, hàng cấm vào lưu thông.

Theo các lực lượng chức năng trong Ban chỉ đạo 389 quốc gia, đây là một thủ đoạn mới, các đối tượng lợi dụng loại hình kinh doanh bưu chính để vận chuyển và tiêu thụ hàng lậu, hàng giả xuất xứ, hàng giả sở hữu trí tuệ, hàng cấm, thậm chí lừa dối người tiêu dùng...

DN bưu chính cũng khó phân định

Danh mục hàng hóa cấm kinh doanh trong hoạt động bưu chính được quy định tại Luật Đầu tư 2014, Nghị định 59/2006/NĐ-CP và Nghị định 43/2009/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định 59/2006/NĐ-CP. Tuy nhiên, danh mục này không liệt kê “hàng hóa không có chứng từ đi kèm” là hàng hóa cấm lưu thông, vận chuyển. Do đó, có thể hiểu rằng, các vật phẩm, hàng hóa không phải hàng cấm thuộc danh mục thì được phép tiếp nhận, vận chuyển.

Song, cách hiểu này mâu thuẫn với Thông tư liên tịch số 64/2015/TTLT-BTC-BCT-BCA-BQP: Đối với hàng hóa nhập khẩu đang trên đường vận chuyển, tại thời điểm kiểm tra không xuất trình hóa đơn, chứng từ thì được xem là hàng lậu. Doanh nghiệp bưu chính (bên vận chuyển) có thể bị “tịch thu phương tiện vận tải đối hành vi vi phạm mà tang vật vi phạm có giá trị từ 200.000.000 đồng trở lên…” (khoản 3, Điều 15 Nghị định 98/2020 NĐ-CP).

Bên cạnh đó, điểm d khoản 7 Điều 3 Nghị định 185/2013/NĐ-CP quy định hàng hóa nhập lậu là: “Hàng hóa nhập khẩu lưu thông trên thị trường không có hóa đơn, chứng từ kèm theo theo quy định của pháp luật hoặc có hóa đơn, chứng từ nhưng hóa đơn, chứng từ là không hợp pháp theo quy định của pháp luật về quản lý hóa đơn”.

Tuy nhiên, Thông tư liên tịch số 64/2015/TTLT-BTC-BQP-BCA lại quy định khác với Nghị định 185/2013/NĐ-CP về hàng hóa nhập lậu như sau: Hàng hóa nhập khẩu đang trên đường vận chuyển; đang bày bán; để tại kho, bến, bãi, điểm tập kết mà cơ sở sản xuất, kinh doanh hàng hóa nhập khẩu không xuất trình được các hóa đơn, chứng từ chứng minh tính hợp pháp ngay tại thời điểm kiểm tra.

Như vậy, cùng một vấn đề xác định hàng hóa nhập lậu đang có tới 2 quy định khác nhau dẫn đến cách hiểu và xác định về hàng hóa nhập lậu không được thống nhất. Ngoài ra, việc không xuất trình được chứng từ, hóa đơn ngay tại thời điểm kiểm tra có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Việc xuất trình chậm hoá đơn, chứng từ không có nghĩa là không có hoá đơn, chứng từ hay hoá đơn, chứng từ bất hợp pháp.

Luật Bưu chính còn quy định nghiêm cấm: Chấp nhận, vận chuyển và phát bưu gửi có nội dung kích động, gây mất an ninh, phá hoại đoàn kết dân tộc, chống phá Nhà nước, chứa văn hóa phẩm trái đạo đức xã hội, trái thuần phong mỹ tục của Việt Nam. Trong khi việc các bưu cục xác định các nội dung này của bưu gửi có vi phạm quy định trên hay không gần như là không thể và phải tuân thủ nguyên tắc đảm bảo bí mật thư theo quy định của pháp luật.

Những quy định này rủi ro rất lớn cho các doanh nghiệp bưu chính khi mà doanh nghiệp rất khó xác định các vật phẩm, hàng hóa được phép tiếp nhận, vận chuyển, các loại hóa đơn chứng từ nào phù hợp đi kèm hàng hóa. Đặc biệt, đối với các trường hợp gửi hàng hóa tặng cho, hàng hóa đã qua sử dụng mà người gửi không còn giữ chứng từ thì doanh nghiệp bưu chính sẽ khó khăn trong việc tiếp nhận.

Ngoài ra, khoản 1 Điều 21 Luật Bưu chính 2010 quy định rõ, doanh nghiệp cung ứng dịch vụ thư có địa chỉ nhận có khối lượng đơn chiếc đến 02kg thì phải có giấy phép kinh doanh dịch vụ bưu chính. Trường hợp doanh nghiệp cung ứng dịch vụ gói, kiện hoặc dịch vụ thư có khối lượng đơn chiếc trên 02kg… bắt buộc phải thực hiện thủ tục thông báo hoạt động bưu chính (Điều 25 Luật Bưu chính 2010).

Tuy nhiên, điều đáng nói là nhiều doanh nghiệp cung ứng dịch vụ gửi/nhận thư có địa chỉ nhân có khối lượng đơn chiếc đến 2kg, dịch vụ thư có khối lượng đơn chiếc trên 2kg, dịch vụ kiện, gói… đang hoạt động mà không có giấy phép bưu chính hoặc không thông báo hoạt động bưu chính, không chịu sự quản lý, kiểm tra của Bộ Thông tin và Truyền thông như dịch vụ doanh nghiệp vận tải xe khách… Việc nhiều doanh nghiệp “không chuyên” vẫn đang hoạt động mà không có sự kiểm tra, giám sát đối với hàng hóa, tài liệu sẽ rất dễ trở thành công cụ tiếp tay cho tội phạm vận chuyển hàng lậu, hàng cấm… Chưa kể, khi doanh nghiệp “không chuyên” hoạt động, quyền lợi của khách hàng bị ảnh hưởng nghiêm trọng do giao dục gửi hàng không có phiếu gửi, không có hợp đồng, không có cam kết đảm bảo về trách nhiệm bồi thường; không có sự kiểm soát về giá cước dịch vụ… làm ảnh hưởng đến hoạt động chung của ngành bưu chính.

Khó xử phạt

Tại cuộc họp vừa qua giữa Văn phòng thường trực BCĐ 389 quốc gia và Bộ Thông tin và truyền thông, theo phân tích của đại diện Cục Bưu chính- Bộ Thông tin và truyền thông, để xử phạt các DN hoạt động bưu chính vi phạm đang gặp vướng mắc, hiện Điều 12 Luật Bưu chính quy định vật phẩm, hàng hoá không được gửi, chấp nhận, vận chuyển qua mạng bưu chính là hàng hóa mà pháp luật của Việt Nam quy định cấm lưu thông, tuy nhiên khoản 1 Điều 26 Văn bản hợp nhất Luật Thương mại số 03/VBHN-VPQH ngày 28/6/2017 quy định hàng hóa đang được lưu thông hợp pháp bị áp dụng biện cấm lưu thông trong trường hợp hàng hóa đó là nguồn gốc hoặc phương tiện lây truyền các loại dịch bệnh hoặc khi xảy ra tình trạng khẩn cấp, do vậy Nghị định số 15/2020/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm về bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử mặc dù có quy định xử phạt nhưng thực tế lại không thể áp dụng xử phạt doanh nghiệp bưu chính đối với hành vi vận chuyển hàng lậu, hàng giả, hàng nhái, vi phạm sở hữu trí tuệ.

Khoản 2 Điều 14 Luật Bưu chính quy định cơ quan nhà nước có thẩm quyền tạm đình chỉ vận chuyển, phát bưu gửi; kiểm tra, xử lý bưu gửi hoặc yêu cầu cung cấp thông tin về sử dụng dịch vụ bưu chính trong trường hợp có căn cứ xác định bưu gửi có liên quan đến vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia hoặc hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng khác, tuy nhiên hiện không rõ vi phạm pháp luật nghiêm trọng khác cụ thể là vi phạm gì.

Khoản 13 Điều 3 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP ngày 26/8/2020 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng quy định căn cứ xác định nguồn gốc nơi sản xuất hoặc xuất xứ của hàng hóa bao gồm… hoá đơn mua bán…, tuy nhiên Điều 11 Luật Bưu chính không quy định doanh nghiệp bưu chính khi chấp nhận và phát bưu phẩm phải có hóa đơn của người gửi, do vậy Thanh tra chuyên ngành thông tin truyền thông không thể yêu cầu doanh nghiệp không được chấp nhận bưu phẩm khi người gửi không có hóa đơn. Do vậy việc xử lý hàng hóa không có hóa đơn cần tuân theo Luật Thương mại.

Những bất cập đã được chỉ ra, việc sửa đổi, bổ sung quy định tại Luật Bưu chính và Nghị định 98/2020/NĐ-CP nhằm tránh chồng chéo và không để các DN lợi dụng để vận chuyển hàng nhập lậu cũng đã được các cơ quan chức năng kiến nghị.

Tuy nhiên, việc cần làm trước mắt là thông tin, tuyên truyền nhằm nâng cao ý thức của DN bưu chính (nhất là nhận thức của người đứng đầu DN) về vai trò, tầm quan trọng của công tác bảo đảm an toàn, an ninh trong cung ứng dịch vụ bưu chính thông qua Hội nghị, hội thảo, đối thoại, văn bản chỉ đạo/điều hành, các bài viết trên báo/tạp chí Ngành, fanpage của cơ quan quản lý nhà nước về bưu chính...

Cùng với đó là tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính đối với các doanh nghiệp vi phạm các quy định về vật phẩm không được gửi, chấp nhận, vận chuyển qua mạng bưu chính. 

Thu Trang (theo BCĐ 389)